Πατριώτες ή Φασίστες; Όχι στα ξερονήσια, ναι στη Δημοκρατία

Τις τελευταίες ημέρες ακούστηκαν δημόσια λόγια που δεν ντρέπονται ούτε για την ιστορία τους ούτε για το περιεχόμενό τους: «να ανοίξουν Γυάρος και Μακρόνησος για τους παράνομους μετανάστες», «άμεσες απελάσεις», «να φύγουν». Αυτές οι φράσεις — ανεξαρτήτως ποιος τις διατυπώνει — δεν είναι απλώς λάθος πολιτική. Είναι ρητορική που απειλεί τη δημοκρατική μας υπόσταση, που προσβάλλει την ιστορία που υπερηφανευόμαστε ότι εκπροσωπεί αυτή η χώρα, και που ξυπνά μνήμες σκοτεινές. Η Ελλάδα που γέννησε τη δημοκρατία δεν μπορεί να μετατραπεί σε χώρο εξορίας ανθρώπων που ζητούν ασφάλεια ή καλύτερη ζωή.

Η απάντηση σε αυτό το δηλητήριο απαιτεί τρεις δυνάμεις μαζί: ηθική σαφήνεια, θεσμική αποφασιστικότητα και ρεαλιστική πολιτική. Δεν αρκεί να καταγγείλουμε. Πρέπει να προτείνουμε. Να δείξουμε ότι υπάρχει δρόμος άλλος: πατριωτικός, δημοκρατικός, ανθρώπινος, αποτελεσματικός.

1. Η ιστορική δημοκρατική αλυσίδα — γιατί όσα λέγονται δεν είναι «απλά λόγια»

Η Δημοκρατία δεν είναι ένα σύνθημα. Είναι μια αλυσίδα υποχρεώσεων: προς τους πολίτες, προς τις αξίες και προς τους θεσμούς. Όταν κάποιοι προτείνουν την απομόνωση ανθρώπων σε ξερονήσια, κρατούν ένα ιδεολογικό θησαυρό που ιστορικά χρησιμοποιήθηκε για να εξαλείψει ανθρώπους. Γυάρος, Μακρόνησος — αυτά τα ονόματα δεν είναι άχρωμες γεωγραφικές ενδείξεις· είναι σημεία μνήμης και ντροπής. Ήταν τόποι όπου οι άνθρωποι, Έλληνες και μη, υποβλήθηκαν σε εξευτελισμούς και βασανιστήρια.

Όταν η στοχοποίηση γίνεται πολιτική πλατφόρμα και όταν η δημόσια τηλεόραση ή τα μέσα αναπαράγουν τέτοιες προτάσεις χωρίς ηθικό συναγερμό, τότε πού οδηγούμαστε; Σε τι είδους κοινωνία; Θέλουμε να αυτοχρίσουμε δικαστές και εκτελεστές; Να επιτρέψουμε την πολιτική που διαχωρίζει «αξιόλογους» και «απρόσωπες μάζες»;

Η απάντηση σε αυτές τις ερωτήσεις δεν είναι τεχνοκρατική· είναι ηθική: τα αξιακά μας θεμέλια μάς επιβάλλουν να σταθούμε απέναντι σε κάθε ρητορική που απο-ανθρώπιζει τον 'άλλον'.

2. Διαχωρισμός: Πατριωτισμός ≠ Φασισμός

Πατριώτης είναι αυτός που αγαπά την πατρίδα του και την υπηρετεί με σεβασμό στους θεσμούς και στην αξιοπρέπεια των ανθρώπων. Πατριώτης ενδιαφέρεται για την ασφάλεια, την οικονομική ευημερία και το κύρος της χώρας, αλλά όχι εις βάρος των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Φασίστας είναι αυτός που χρησιμοποιεί την πατρίδα ως πρόσχημα για να αποκλείσει, να μισήσει, να εξοντώσει.

Το άρθρο αυτό δεν κάνει συναισθηματική εξίσωση. Κάνει πολιτική διάκριση: άλλο να υπερασπίζεσαι τα σύνορα και την ασφάλεια με κανόνες που σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα· άλλο είναι η πρόταση «στείλτε τους σε ξερονήσια». Το ένα είναι πατριωτισμός. Το άλλο είναι πολιτική ένδυση μίσους. Όταν η πατριωτική ρητορική γλιστράει στο μίσος, χάνει τον σκοπό της και γίνεται όπλο καταστροφής.

Η Ελλάδα δεν μπορεί να μπερδεύει τα δύο. Δεν μπορεί να βάζει στην ίδια ζυγαριά τον πατριωτισμό του Σολωμού με τη δημαγωγία της Λατινοπούλου, του Βελόπουλου, των Σπαρτιατών και της Χρυσής Αυγής. Όλοι αυτοί, στις ρητορικές τους, ανήκουν στο ίδιο πολιτικό πεδίο της μισαλλοδοξίας — και αυτό πρέπει να ειπωθεί ξεκάθαρα.

3. Η υποκρισία της «θρησκευτικής» ρητορικής

Η θρησκεία χρησιμοποιείται συχνά ως μανδύας για ιδεολογίες που σπανίως έχουν σχέση με τα διδάγματά της. Υπάρχει μια βαθιά αντίφαση όταν κάποιοι επικαλούνται τον Χριστιανισμό ή την Ορθοδοξία για να δικαιολογήσουν πρακτικές εξόντωσης ή εξορίας. Ο χριστιανισμός διδάσκει την αγάπη προς τον πλησίον, τη φιλανθρωπία και τη συμπόνια. Η πρόταση «στείλτε τους σε ξερονήσια» είναι ασυμβίβαστη με αυτές τις αρχές.

Αυτή η υποκρισία χρειάζεται να εκτεθεί: όταν χρησιμοποιείς θρησκευτική ρητορική για να νομιμοποιήσεις αποκλεισμό και τιμωρία, δεν υπηρετείς την πίστη· την κατοικείς σαν προσωπείο. Να μιλήσουμε, λοιπόν, ξεκάθαρα: οι αξίες της πίστης δεν νομιμοποιούν τον αποκλεισμό· νομιμοποιούν την προστασία του αδύναμου.

4. Παραδείγματα που συντρίβουν τον μύθο της «απειλής»

Η καλύτερη απάντηση στην ιδεολογία του αποκλεισμού είναι οι άνθρωποι που με την παρουσία τους και το έργο τους απέδειξαν το αντίθετο. Τις τελευταίες δεκαετίες, πολλοί άνθρωποι από ξένα περιβάλλοντα ή γονείς, βρήκαν στην Ελλάδα πατρίδα και πρόσφεραν σε αυτήν:

• Πύρρος Δήμας — από τη Χειμάρρα, έγινε ο Έλληνας που σήκωσε το όνομα της χώρας μας ψηλά στους διεθνείς αγώνες. Η ιστορία του δείχνει ότι η εθνική αφοσίωση χτίζεται, δεν επιβάλλεται με γενεαλογικά τεστ.

• Γιάννης Αντετοκούνμπο — παιδί Νιγηριανών μεταναστών, γεννημένος και μεγάλωμένος στην Αθήνα, έγινε με τη δουλειά του διεθνής πρεσβευτής του ελληνικού πνεύματος. Η ιστορία του είναι η απόδειξη πως η Ελλάδα μπορεί να γίνεται καλύτερη όταν δίνει ευκαιρίες.

• Μιρέλα Μανιάνι — γεννήθηκε στο Δυρράχιο, πρόσφερε στην Ελλάδα αθλητική δόξα με Ολυμπιακά μετάλλια.

• Κριστιάν Γκολομέεβ — με ρίζες από τη Βουλγαρία, υψώνει την ελληνική σημαία σε πίστες κολύμβησης διεθνώς.

• Ελίνα Τζένγκο — κόρη μεταναστών, πάλεψε και κέρδισε για την Ελλάδα σε Ευρωπαϊκό επίπεδο.

• Tamta, Shaya, Τατιάνα Γκούσιν — στον πολιτισμό και την τέχνη, ανθρώπινες ιστορίες που έγιναν κομμάτι της σύγχρονης ελληνικής ταυτότητας.

Κάθε ένα από αυτά τα ονόματα συντρίβει τον μύθο της «απειλής». Η ερώτηση που πρέπει να τραντάξει τα αυτιά όποιου προτείνει ξερονήσια είναι απλή και ειρωνική — και πρέπει να επαναλαμβάνεται στα μέσα, στα δελτία, στο δημόσιο λόγο: «Και αυτούς στη Γυάρο;» Αν η απάντηση είναι ναι, τότε αποκαλύπτεται ο γυμνός στόχος: όχι ασφάλεια, αλλά μίσος.

5. Ιστορικό παράδειγμα ένταξης — οι Αλβανοί του 1990

Το άνοιγμα των συνόρων στις αρχές της δεκαετίας του 1990 δημιούργησε μία μεγάλη μετακίνηση. Τα πρώτα κύματα προκάλεσαν φόβο και κοινωνική αναταραχή. Όμως, μέσα σε λίγα χρόνια, αυτοί οι άνθρωποι έγιναν πολύτιμο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας: εργάτες, οικοδόμοι, αγρότες, επιχειρηματίες, γονείς παιδιών που σήμερα σπουδάζουν στην Ελλάδα. Η κοινωνία τους απορρόφησε — όχι τέλεια, όχι χωρίς προβλήματα — αλλά με αποτέλεσμα να ενισχυθεί η παραγωγική δυναμική της χώρας.

Το συμπέρασμα είναι σαφές: η ένταξη γίνεται όταν υπάρχει σχέδιο. Ο πανικός και ο αποκλεισμός δεν είναι σχέδια· είναι ιδεολογίες. Απόδειξη; Οι ζωές που έγιναν καλύτερες όταν τους δόθηκε ευκαιρία. Αν τότε καλλιεργούσαμε μια ρητορική «ξερονήσια», θα είχαμε στερηθεί πολύτιμες συνεισφορές.

6. Γιατί οι προτάσεις «ξερονήσια» είναι επικίνδυνες — πέντε λόγοι

1. Ηθικός λόγος: Στέλνεις ανθρώπους στην απομόνωση — αυτή η πρακτική δεν έχει θέση σε μια ευρωπαϊκή δημοκρατία. Η αξία της ανθρώπινης ζωής δεν ζυγίζεται σε πολιτικές θερμίδες.

2. Νομικός λόγος: Τέτοιες πρακτικές πιθανόν παραβιάζουν διεθνείς συμβάσεις και τη Σύμβαση της Γενεύης. Η διεθνής νομική τάξη δεν επιτρέπει συλλογικές, τιμωρητικές αποφάσεις χωρίς ατομική εκτίμηση.

3. Πολιτικός λόγος: Ανοίγεις δρόμο σε ρητορικές που οδήγησαν σε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Η νομιμοποίηση του αποκλεισμού είναι ο πρώτος σταθμός στη διαδικασία αφαίρεσης δικαιωμάτων.

4. Κοινωνικός λόγος: Τροφοδοτείς ρατσισμό, ξενοφοβία και κοινωνικό πόλωμα. Οι κοινωνίες που ξεχωρίζουν και στιγματίζουν τείνουν να κυριεύονται από βία και φόβο.

5. Οικονομικός λόγος: Χάνεις τη δυνατότητα αξιοποίησης ανθρώπινου δυναμικού σε κλάδους όπου υπάρχει έλλειψη (αγροτική παραγωγή, κτηνοτροφία, κατασκευές). Αφήνεις αναξιοποίητους πόρους — παραγωγικό κεφάλαιο και ανθρώπινο δυναμικό.

7. Η αλήθεια για τους «φόβους εργασίας»

Το αφήγημα «θα μας πάρουν τις δουλειές» είναι απλοϊκό και επικίνδυνο. Στην πραγματικότητα:

• Στην ύπαιθρο, τα χωράφια αδειάζουν. Οι ηλικιακές δομές δείχνουν γήρανση του αγροτικού πληθυσμού.

• Σε τομείς που απαιτούν χειρωνακτική εργασία, οι νέοι Έλληνες συχνά δεν επιλέγουν πλέον να εργαστούν — υπάρχει κενό.

• Οι μετανάστες μπορούν να συμπληρώσουν αυτό το κενό με όρους αξιοπρέπειας: συμβάσεις, ασφάλιση και εκπαίδευση.

Η λύση δεν είναι να κρύψουμε τα προβλήματα κάτω από το χαλί του λαϊκισμού αλλά να τα αντιμετωπίσουμε με πολιτικές που προστατεύουν τους ντόπιους εργαζόμενους και εντάσσουν νέους εργάτες στην οικονομία με ίσους όρους.

8. Ρεαλιστικές λύσεις — πρακτικό Σχέδιο 10 σημείων

Ακολουθεί ένα συγκροτημένο σχέδιο — όχι ευχολόγιο — με άμεσα βήματα που μπορεί να υιοθετήσει μια σοβαρή κυβέρνηση, ένας σοβαρός Δήμος ή μια περιφερειακή αρχή:

1. Ψηφιακή καταγραφή & triage: Κεντρική ψηφιοποιημένη καταγραφή όλων των αφίξεων με πρώτη αξιολόγηση εντός 72 ωρών για διάκριση πρόσφυγα/αιτούντα ασύλου, εργαζόμενου-μετανάστη και ευάλωτων ομάδων.

2. Ταχύρρυθμη διαδικασία ασύλου: Ενίσχυση δομών με δικηγόρους, μεταφραστές και ταχείες ακροάσεις: μείωση της “εκκρεμότητας” που δημιουργεί ανθρώπινη αβεβαιότητα.

3. Προγράμματα ένταξης στην ύπαιθρο: Πιλοτικά προγράμματα για εγκατάσταση οικογενειών σε αποδυναμωμένα χωριά: πρόσβαση σε δημόσια γη, ενοίκια με επιδότηση, μικρο-πιστώσεις για αγροτικές δραστηριότητες.

4. Συνεργασίες με συνεταιρισμούς & επιχειρήσεις: Σύνδεση προσφερόμενου εργατικού δυναμικού με ανάγκες των συνεταιρισμών. Συμβάσεις, εκπαίδευση, ασφαλιστική κάλυψη.

5. Εκπαίδευση & γλώσσα: Ταχύρυθμα προγράμματα εκμάθησης ελληνικής, τεχνικής κατάρτισης (γεωργία, οικοδομικά, υγεία, τουρισμός) — στόχος: πρόσβαση στην αγορά εργασίας μέσα σε 3–6 μήνες.

6. Νομικό & εργασιακό πλαίσιο: Θέσπιση ασφαλών συμβάσεων, ελάχιστης αμοιβής, πλήρους κοινωνικής ασφάλισης — μηδενική ανοχή στην εκμετάλλευση.

7. Ευρωπαϊκή διπλωματία & χρηματοδότηση: Διεκδίκηση από την ΕΕ δίκαιου καταμερισμού βαρών, χρηματοδότησης για τοπικές δομές ένταξης, μηχανισμών επανεγκατάστασης.

8. Τοπικά συμβούλια κοινωνικής συνοχής: Διάλογος με ντόπιους φορείς, Εκκλησία, ΟΤΑ, εκπαιδευτικά ιδρύματα για από κοινού σχέδια ένταξης.

9. Εκστρατείες ενημέρωσης: Ενημέρωση της κοινής γνώμης με επιτυχημένα παραδείγματα ένταξης, οικονομικούς δείκτες και ιστορίες ανθρώπων.

10. Συνεχής αξιολόγηση & διαφάνεια: Δημοσιοποίηση δεικτών ένταξης, απασχόλησης και φορολογικής συμβολής ανά τρίμηνο — διαφάνεια δημιουργεί εμπιστοσύνη.

Αυτό το σχέδιο είναι ρεαλιστικό, εφαρμόσιμο και αποδοτικό. Δεν είναι «δεξί» ή «αριστερό» ευχολόγιο — είναι πολιτική αποτελεσματικότητας.

9. Πού κάνουν λάθος οι «εθνοσωτήρες»

Οι πολιτικοί που προτείνουν «ξερονήσια» αντικαθιστούν την πολιτική με το θέαμα. Προτιμούν τη χειρονομία αντί της δουλειάς. Προτιμούν την ένταση αντί του σχεδίου. Αυτό δεν είναι απλή ανικανότητα· είναι πολιτική ευθύνη που φτάνει στα όρια της εγκληματικής αμέλειας απέναντι στις αξίες του κράτους. Όταν η πολιτική γίνεται επικοινωνιολογικό τσιρκο, οι θεσμοί αποδυναμώνονται και οι ακραίοι κερδίζουν.

Και κάτι ακόμη: οι φωνές αυτές συχνά παίζουν στο ίδιο πεδίο με άλλες μορφές ρητορικής που αποσταθεροποιούν — δεν είναι μόνο ξενοφοβία, είναι και μία αόρατη επιχείρηση για την αποδόμηση του κράτους δικαίου.

10. Η ευρωπαϊκή παράμετρος — δεν είμαστε μόνοι

Το μεταναστευτικό δεν λύνεται αποκλειστικά σε εθνικό επίπεδο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, τα κράτη-μέλη και οι διεθνείς οργανισμοί έχουν ρόλο και ευθύνη. Η Ελλάδα πρέπει:

• να απαιτήσει δίκαιο καταμερισμό προσφύγων και πόρων,

• να προωθήσει ευρωπαϊκά προγράμματα επανεγκατάστασης,

• να θέσει ως προτεραιότητα τους μηχανισμούς χρηματοδότησης των περιφερειών και της ύπαιθρου που θα αναλάβουν βάρος ένταξης.

Η διπλωματία είναι εργαλείο: συμφωνίες με χώρες προέλευσης και διέλευσης, ανταλλαγές τεχνογνωσίας και χρηματοδότησης. Η Ελλάδα πρέπει να λειτουργήσει ως διεκδικητής, όχι ως θύμα.

11. Η ηθική τεκμηρίωση — γιατί ορθώς χαρακτηρίζουμε φασιστικά αυτά τα επιχειρήματα

Όταν η πολιτική προτείνει την απομόνωση ανθρώπων χωρίς ατομική αξιολόγηση και δίκη, όταν μετατρέπει ανθρώπους σε «μάζες προς αποβολή», τότε η ρητορική αυτή είναι ιστορικά συνδεδεμένη με ιδεολογίες αποκλεισμού που οδήγησαν σε βία και γενοκτονίες. Ο χαρακτηρισμός «φασιστικός» εδώ δεν είναι κουβέντα για εντυπώσεις· είναι διάγνωση του τύπου λόγου και πρακτικής που αρνείται τη δημοκρατική αρχή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Δεν πρόκειται για «επιθετική» ρητορική· πρόκειται για πολιτική ακρίβεια: να ονομάζουμε τα πράγματα με το όνομά τους, ώστε η κοινωνία να μην πέφτει στο ίδιο λάκκο. Η μνήμη μάς διδάσκει: όταν οι αξίες εκπίπτουν, οι θεσμοί αδυνατίζουν — και τα χειρότερα έπονται.

12. Η πολιτειακή διάσταση — γιατί δεν είναι απλή πολιτική αντιπαράθεση

Το ζήτημα αυτό ξεπερνά τις κομματικές αντιπαραθέσεις: είναι πολιτειακό. Όταν οι θεσμικοί φορείς ανεχθούν στον δημόσιο λόγο τις ρητορικές μίσους ως «μια ακόμη άποψη», οι δομές της Δημοκρατίας αποδυναμώνονται. Η ανοχή του δημοκρατικού τόξου σε τέτοιες φωνές είναι αυτοκαταστροφική. Η ευθύνη δεν είναι μόνο κομματική· είναι συλλογική: πολιτικά κόμματα, δικαστές, δημοσιογράφοι, εκπαιδευτικοί, πολίτες — όλοι έχουμε ευθύνη να υπερασπιστούμε το δημόσιο χώρο από τη μισαλλοδοξία.

13. Κάλεσμα δράσης — τι να κάνεις τώρα

Ο σοφός Λαός λέει το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι, ωστόσο να περιμένουμε την αλλαγή από το υπάρχον αποτυχημένο πολιτικό σύστημα θα αποτύχουμε παταγωδώς. Πρόταση μας είναι να γίνουμε εμείς οι Ανώνυμοι Έλληνες που δεν προερχόμαστε από γνωστά "πολιτικά τζάκια" και επειχηρηματικούς κύκλου η ίδια η αλλαγή, δηλαδή αλλαγή από τη βάση. Κάθε πολίτης έχει ρόλο:

• Μιλήστε: όταν ακούτε ρητορικές μίσους, αντιπαρατεθείτε με επιχειρήματα.

• Υπογράψτε & δράστε: συμμετάσχετε σε πρωτοβουλίες για ένταξη, υποστηρίξτε οργανώσεις που εργάζονται με μετανάστες.

• Στηρίξτε κοινωνικές επιχειρήσεις που εκπαιδεύουν και εντάσσουν ανθρώπους.

• Απαιτήστε διαφάνεια: ζητήστε από τους εκπροσώπους να παρουσιάζουν συγκεκριμένα σχέδια και αποτελέσματα.

• Συμμετοχή: στηρίξτε τοπικές δράσεις που έχουν ως στόχο να δώσουν ζωή στην ύπαιθρο.

Η αλλαγή είναι πολιτική και πολιτιστική. Δεν θα έρθει από μόνη της.

14. Συμπέρασμα — Η Ελλάδα που θέλουμε

Η Ελλάδα αξίζει περισσότερα από τηλεοπτικό μίσος και πολιτική υποκρισία. Η χώρα μας μπορεί και πρέπει να σταθεί ως παράδειγμα: κράτος που σέβεται την ιστορία του, προστατεύει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και ταυτόχρονα εφαρμόζει ρεαλιστικές, τακτικές λύσεις για ένταξη, εργασία και ασφάλεια. Ο πατριωτισμός δεν είναι ρητορική μίσους· είναι σχέδιο, δουλειά και σεβασμός.

Η επιλογή είναι ξεκάθαρη: Πατριώτες ή Φασίστες; Η Ελλάδα λέει όχι στα ξερονήσια, ναι στη Δημοκρατία.